"Crónicas de días enteiros, de noites enteirasCompañía: A Factoría Teatro e Disque Danza.
Dirección: Alfredo Rodríguez e Olga Cameselle
Elenco: Anabel Gago, Gena Bahamonde, Fran Peleteiro, Santiago Cortegoso e Xosé Manuel Esperante.
Unha opinión moi estendida nos últimos tempos entre os urdidores da contemporaneidade teatral sostén –sen ningún pudor– que o teatro de texto está acabado, que o autor está morto. Sen entrar a fondo na cuestión, poderíase suxerir que estes interesados diagnósticos se deben á primacía que durante moito tempo acadou un teatro de exhibición que converteu o texto en pretexto, debedor das modas estéticas que facían furor noutros campos da creación –e das axudas das administracións– e que magnificaba os aspectos espectaculares da moito máis ricaz cerimonia do teatro. E tamén á hipertrofia da profesión duns directores de escena que, demasiado a miúdo, buscan suplantar a creatividade do autor coa súa propia. Mais a realidade é teimuda e acaba por poñer todos os excesos no seu sitio e –afortunadamente– sempre aparecen figuras que desbaratan os cálculos daqueles que alegremente diagnostican a morte do autor. Se queren constatalo, vaian ver sen demora Crónicas de días enteiros, de noites enteiras e recuperen o sentido máis auténtico da expresión literatura dramática.
Factoría Teatro acerta, xa de entrada, ao poñer en escena –até onde eu sei, por primeira vez no noso país– a Xavier Durringer, un autor que aínda acredita na linguaxe como instrumento para afondar nos conflitos que atenazan o ser humano, unha especie de Mark Ravenhill dotado da furia de Koltés que consegue nos seus textos un sorprendente equilibrio entre a provocación inconformista e a tenrura poética. Crónicas… é un magnífico exemplo de como se pode montar un espectáculo complexo e polimorfo baseado na palabra, nos relatos de personaxes que reviran e retorcen a linguaxe para dar expresado unha angustia que, se cadra, non entenden.
A obra fai uso dunha fragmentaria estética polaroid, presentándonos cinco personaxes en flashs breves e lacónicos, en principio desconcertantes: fragmentos de accións e diálogos barallados ao chou, sen un fío temporal que lles dea unidade, situados nun espazo neutro e indeterminado que subliña a soidade dos protagonistas. Son homes e mulleres do noso tempo, afogados polo artificiosa abundancia dunha sociedade que, paradoxalmente, non permite unha auténtica comunicación; seres perdidos en busca do que Handke chamaba “o momento da sensación verdadeira”. Pouco e pouco eses anacos de vidas van debuxando uns personaxes que sospeitan que quizais o absurdo gañou a partida, que oscilan entre a esperanza de atopar un contacto e o desalento de quen ve como a vida se pon na súa contra. “A vida é o que nos mata”, repiten.
E ese o seu discurso acaba en acusación ao público, á sociedade consciente que non reacciona ante a virtualidade e a trivialización dos sentimentos. A sistemática busca do sentido, dinnos, acabou por baleirarnos de sensacións. Por iso buscan desesperados algo que os conmova, sobre todo amor (Love shack, cantan os B-52s), o eterno elixir. Pero tamén sexo, desexo, maternidade, amizade… mesmo a decepción ou a dor. Calquera cousa con tal que sexa auténtica. “O que doe non é o golpe, o que doe é non velo vir”. E ese berro exasperado toma corpo nunha lingua metade lírica, metade procaz.
Cun texto tan completo, pensarán algúns, é doado montar un bo espectáculo. Ao contrario, o risco de non estar á altura das palabras era enorme. Factoría opta por espir o texto de circunstancias explicativas, por fuxir da retórica escénica de novo rico, por darlle á palabra o protagonismo confiando na intelixencia do espectador, que deberá construír o discurso a partir dos retallos que van iluminando os caracteres e a desorientación dos personaxes.
O elenco demostra comprender ben o que ten entre mans e a enerxía vai medrando a partir do intercambio, do traballo de escena. Sería inxusto destacar o labor de ningún dos actores porque todos conseguen momentos estupendos, facendo un continuo alarde de ironía e de arrogancia –no bo sentido da palabra– durante toda a función. Talvez o ritmo se lles escapa por momentos, levados pola frenético dinámica que contén a obra: aí hai que axustar. O coidado movemento escénico achega a estética non a danza, mais si a unha estética moi contemporánea que axuda, ao mesmo tempo, a distanciar e a destacar sutilmente os momentos máis dramáticos. O contido emprego do vídeo achega beleza dando claves para a comprensión do texto.
Demostra esta obra que para facer un bo espectáculo non se precisan enormes sumas de diñeiro, que a dirección pode ser unha arte cando traballa a favor do texto, que os actores seguen a ser o elemento fundamental do teatro e que o ensaio metódico con eles resulta imprescindíbel. Todos aqueles que aínda temen o teatro contemporáneo –quizais desencantados polo maltrato que adoita recibir ese ambiguo concepto– deberían asistir a esta función: atoparán razóns para estimalo. Tanto coma os habituais que encheron o Teatro Principal de Santiago, que ovacionou con entusiasmo." Manuel Xestoso
